प्राचीन काळी शेती हे निसर्गाची नाते जोडण्याचे एक साधन होते. निसर्गाची सुसंवाद साधण्यासाठी शेतीचे तत्वज्ञान प्राचीन शेतीच्या तंत्रात खोलवर रुजलेले आहे. अजूनही भारत, चीन आनण अँडीजमध्ये याचा अभ्यास के ला जातो. या देशामंध्ये शेती 4000 वर्षांहून अनधक काळ टिकली व त्या अर्थव्यवस्थांचा आधार बनली.
सेंद्रिय शेती ही आज काळाची गरज आहे. आरोग्यास पोषक शेती माल देणारी, जमिनीची सुपीकता टिकवून ती वाढवणारी, पाण्याचा कमीत कमी व गरजेपुरता वापर करणारी, शून्य किंवा वा कमीत कमी भांडवल लागणारी, स्थानिक साधनसामग्री, ज्ञान व श्रमाच्या वापराची गरज असलेली ही शेती पद्धत आहे.
सेंद्रिय शेती ही जमीन आणि पिकाची लागवड अशी पध्दत आहे ज्यायोगे मातीचे आरोग्य अबाधित राहू शकेल आणि पशु-कचरा, शेती कचरा, जलचर कचरा इत्यादी सेंद्रिय कचऱ्याचा वापर करुन मातीतील सूक्ष्म सजीवांना नजवंत ठे वता येईल. सेंद्रिय शेतीत पर्यावरणाला अनुकूल व प्रदूषण मुक्त एक निसर्गपूरक ही तत्त्वज्ञान आहे.
परंतु सेंद्रिय, जैव गतिशील, नैसनगाक शेती आणि इतर संबंधित संकल्पना यासारख्या संकल्पनांचा अलीकडील इतिहास 20 व्या शतकाच्या उत्तार्धारात सापडतो. पारंपरिक शेती रासायनिक खतांच्या वापराच्या दृष्टीने सेंद्रिय शेतीपेक्षा भिन्न आहे सेंद्रिय शेती मुळे माती आनण वातावरणातील पोषक द्रवे पिकांना उपलब्ध होतात. सेंद्रिय शेतीचे अनेक फायदे आहेत.
सेंद्रिय शेतीमुळे पर्यावरणाचे अनेक फायदे होतात. सेंद्रिय शेती प्रदूषण कमी करते. “पारंपारिक प्रणालींपेक्षा कमी रासायनिक इनपुट, मातीची कमी होणे, जलसंधारण आणि सुधारित माती सेंनिय पदार्थ आणि जैवविविधता यांमुळे पर्यावरणीय फायदे सातत्याने जास्त होतात. सेंनिय शेती ही नैसर्गिक पदार्थांसह माती समृद्ध करण्यावर केंद्रित करते. आरोग्यदायी मातीमुळे, सेंद्रिय शेतीमुळे होणारा त्रास कमी होतो. आणि म्हणूनच जलमार्ग प्रदूषण होण्याचा धोका कमी होतो. हानिकारक कीटकनाशके आणि खताच्या फवारण्या नसल्यामुळे वातावरण स्वच्छ राहण्यास मदत होते.
सेंद्रिय शेतीचा आणखी एक फायदा म्हणजे ऊर्जेचा कमीत कमी वापर.पारंपारिक शेतीत मोठ्या प्रमाणात नायट्रोजनयुक्त खतांचा वापर होतो.या उत्पादनांच्या निर्मिती आणि वाहतुकीमुळे ऊर्जा जास्त वापरली जाते.याव्यतिरिक्त, कमी प्रभावी खताच्या वारंवार वापरासाठी उपकरणाचा वापर केल्याने सेंद्रिय शेतीपेक्षा जास्त ऊर्जा वापरली जाते.त्याऐवजी कंपोस्ट खत व कव्हर पिकाचा वापर करून सेंद्रिय शेती कमी ऊर्जा वापरते व फायदेशीर ठरते.
सेंद्रिय शेती म्हणजे निसर्गचक्राच्या साह्याने करावयाची शेती.त्यात नैसर्गिक घटकांचा अधिकाधिक पुनर्वापर आणि कृत्रिम घटकांच्या कमीत कमी वापरासह या दोन्ही घिकांची योग्य सांगड घातली जाते. त्यामुळे जमीन सुपीक राहते व तिचा कस वाढतो.
विविध कारणांमुळे भारतीय शेतकऱ्यांनी सेंद्रिय शेती स्वीकारली आहे.सेंद्रिय शेतकऱ्यांच्या गटात काही शेतकरी असे आहेत की जे आर्थिक नकं वा साधनसामुग्रीच्या अभावामुळे पारंपाररक पद्धतीने सेंद्रिय लागवड करीत आहेत. हे शेतकरी सक्तीने सेंनिय शेती करीत आहेत कारण ते नॉन-इनपुट किंवा लो इनपुट वापर झोनमध्ये आहेत.
दुसऱ्या प्रकारात प्रमाणित आणि अप्रमाणित शेतकऱ्यांचा समावेश आहे ज्यांनी मातीची सुपीकता, अन्नाची विषबाधा, वाढीव इनपुट किंवा घटते बाजार मूल्य या संदर्भात पारंपारिक शेतीचे दुष्परिणाम समजून घेत सेंद्रिय शेतीचा अवलंब केला.
Leave A Reply